Những hiểu lầm thường có về chuyển đổi số?
Hiểu lầm thứ nhất: Ai cũng có thể hiểu tôi đang nói gì khi tôi nói “chuyển đổi số”.
Chuyển đổi số đang là một ngôn ngữ thời thượng, một sính ngữ mà người ta có thể “đính kèm” vào trong mọi thứ có thể để tạo ra cho nó “một thương hiệu” có tính giá trị thời đại. Ngôn từ này mới thực sự phổ biến từ cuối năm 2018, nhưng những gì thuộc về nội hàm của nó thì đã diễn ra từ rất lâu, bắt đầu từ thời điểm được tính là khởi điểm của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, vào cuối thập kỷ 90 của thế kỷ XX và thập kỷ đầu thế kỷ XXI.
Chuyển đổi số thực thụ không phải chỉ là thiết lập một hạ tầng công nghệ… mà là kiến tạo năng lực thích nghi và tối ưu thành công các công nghệ cũng như quy trình mới ở cả hiện tại và trong tương lai’. Tuy đã xác định rằng chuyển đổi số không phải chỉ là ứng dụng công nghệ mà trước tiên là chuyển đối nhận thức. Nhưng điều đặc biệt là thực sự chưa tồn tại một “khái niệm chung” cho chuyển đổi số và nếu phải chuyển đổi nhận thức, thì chuyển đổi như thế nào?
Ngôn từ này tồn tại hầu hết như các biệt ngữ đều xuất hiện một cách ngẫu nhiên: một nhóm các chuyên gia cùng lĩnh vực bắt đầu sử dụng một thuật ngữ như cách gọi vắn tắt cho một mô hình phức tạp nào đó mà tất cả họ đều am hiểu. Sau đó, thuật ngữ bắt đầu được ưa chuộng. Mọi người bắt đầu sử dụng nó vì họ nghĩ họ hiểu đúng về nó hoặc vì họ nghĩ nó khiến họ giống như một chuyên gia.
Dù là mục đích nào, hậu quả của nó là giống nhau. Số lượng các
“định nghĩa” gia tăng cùng lúc với sự gia tăng của các hiểu lầm vì không ai muốn thú nhận mình không biết - đặc biệt là giữa cuộc họp lãnh đạo và mọi người đều cùng nhau gật gù như thể mình cũng biết rõ?.
Chính vì vậy, cần phải có một khái niệm có thể bao quát được các vấn đề đang diễn ra, bởi chuyển đối số là một quá trình đang tiếp diễn. Cùng với đó là một hệ thống các khái niệm liên quan và những hướng dẫn cụ thể, để giúp mọi người có được “một ngôn ngữ” chung thu hẹp sự khác biệt hoặc hài hòa nó thông qua việc thấy được sự khác biệt đó như việc tiếp cận từ những chiều kích khác nhau về cùng một chủ thể nhờ bức tranh tổng thể và hệ thống về chuyển đổi số.
Hiểu lầm thứ hai: Khi chuyển đổi số qua đi, mọi người có thể quay lại công việc vốn có.
Đây chính là việc phải chuyển đổi nhận thức. Chúng ta còn nhận thức quá giản đơn về tiến trình chuyển đổi số, theo kiểu “cứ làm đi, nghĩ thế nào làm thế ấy, tranh thủ làm, mạnh ai nấy làm theo kiểu của mình, như một cuộc cạnh tranh”. Chuyển đổi số không đơn giản như vậy, chuyển đổi số là sự tiến hóa kiểu đột phá thành phương thức tư duy cách làm việc hoàn toàn mới. Và quá trình này có thể đòi hỏi phải chuyển đổi toàn bộ các bộ phận trong tổ chức để tìm ra phương thức hoạt động mới. “Và đó là lý do tại sao chuyển đổi số có thể gây ra sự hoảng loạn: tổ chức phải chuyển trọng tâm từ những gì được hiểu là đang vận hành tốt và thay vào đó, đầu tư vào các giải pháp thay thế ẩn chứa rủi ro và chưa thật đáng tin”?
Chúng ta không thể đơn giản cứ áp dụng công nghệ, số hóa và chuyển đổi số đã diễn ra. Chuyển đổi số sẽ làm thay đổi hoàn toàn mọi thứ ngay khi chúng ta bắt đầu. Nó sẽ không cho phép duy trì mọi thứ như vốn có và chỉ thêm vào đó bằng sự hỗ trợ của công nghệ. Chuyển đổi số hoàn toàn không phải là thích nghi với công nghệ mới mà là định hướng cho chính tổ chức trở nên dễ thích nghi với thay đổi hơn.
Để bắt đầu một tiến trình chuyển đổi số thực sự, cần phải hoạch định một chiến lược chuyển đổi số toàn diện. Cần phải biết mình
“chuyển đến đâu”? bằng cách nào? cần những nguồn lực gì? và thay đổi ra sao? tiến trình thực hiện như thế nào? bắt đầu khi nào và từ đâu? Chính vì vậy, cần phải có những phương tiện và công cụ để trợ giúp việc hoạch định một cách cụ thể chiến lược chuyển đổi số cho các cơ quan, ban, ngành, địa phương theo các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn đã được ban hành.
Hiểu lầm thứ ba: Chuyển đổi số cần một ngân sách khổng lồ để bắt đầu.
Hiểu lầm này bắt nguồn chính từ hiểu lầm thứ hai. Khi lo sợ rằng việc không đầu tư một cách tổng thể sẽ dẫn đến những sự bất cập, thiếu đồng bộ hoặc không thực sự chuyển đổi số được tổ chức của mình, nhưng việc đầu tư đó lại phải cần một ngân sách vượt quá những điều kiện cho phép. Đúng là việc đầu tư một cách tổng thể và đồng bộ là bắt buộc, cần phải làm ngay từ đầu bằng việc hoạch định một chiến lược tổng thể. Tuy nhiên, sự đồng bộ tổng thể này hoàn toàn có thể thực hiện được theo một lộ trình chiến lược chuyển đổi số đã được hoạch định, cũng giống như cách ta vẽ nên một bản vẽ quy hoạch dài hạn cho một thành phố, trong đó, một bức tranh tổng thể, sự phối hợp một cách có hệ thống, đồng bộ tất cả mọi hạng mục, xác lập những hạng mục phải ưu tiên giải quyết trước, những khu vực cần phải giải tỏa, cải tạo,… và theo đó, với những điều kiện cho phép, chúng ta sẽ đầu tư các hạng mục.
Chuyển đổi số là một tiến trình có ba cấp độ, và đồng thời thực hiện ở ba cấp độ này, tùy theo điều kiện cụ thể của mỗi tổ chức.
Nhưng bởi chuyển đổi số là một tiến trình liên tục, sẽ không có điểm bắt đầu cố định nào, cũng sẽ không có điểm kết thúc để đánh giá là hoàn thành hay chưa hoàn thành. Đây là một khái niệm rất khác so với những tiến trình sản xuất xã hội trước đây. Chẳng hạn, khi xây dựng một quy trình quản lý một nhà máy, chúng ta sẽ tạo thành các môđun thành phần cụ thể, và lần lượt, từng bước hoàn thành môđun này trước khi thực hiện môđun tiếp theo và số lượng các môđun có thể xác định được, tiến trình cụ thể và lộ trình thời gian của việc thiết lập từng môđun có thể diễn giải trên các lưu đồ được. Đó là một tiến trình thứ bậc. Tuy nhiên, chuyển đổi số lại là một tiến trình ngang hàng, trong đó diễn ra đồng thời các hoạt động thiết lập. Các môđun vẫn tồn tại trong việc xây dựng một tổ chức, nhưng nó không đòi hỏi nhất thiết phải làm cái nào trước, cái nào sau mà đồng thời tiến hành được, nhưng để vận hành được, thì các môđun này phải được phối hợp đồng bộ. Do vậy, chúng ta có thể đầu tư cho chuyển đổi số thành từng bước phù hợp với các điều kiện, năng lực và khả năng chuyển đổi của tổ chức.
(Trích nội dung từ cuốn sách “Thúc đẩy tiến trình chuyển đổi số quốc gia” - Viện Chiến lược Chuyển đổi số)
