SỐ HÓA VÀ CHUYỂN ĐỔI SỐ: TỪ LÀNG NGHỀ MÂY TRE ĐAN ĐẾN DOANH NGHIỆP HIỆN ĐẠI
1. Khởi đầu từ mô hình truyền thống – Làng nghề mây tre đan thủ công
Một xưởng mây tre đan gia truyền, vận hành qua nhiều thế hệ, dựa hoàn toàn vào kinh nghiệm và thao tác thủ công. Nếu mô tả theo 9 yếu tố của Business Model Canvas, mô hình này sẽ như sau:
1. Giá trị đề xuất (Value Proposition)
- Sản phẩm thủ công tinh xảo, mang đậm dấu ấn làng nghề truyền thống.
- Đảm bảo chất lượng, mỗi món đồ là một tác phẩm nghệ thuật độc bản.
2. Tệp khách hàng (Customer Segments)
- Khách hàng địa phương, người yêu đồ thủ công.
- Doanh nghiệp, cửa hàng lưu niệm, khách du lịch tìm kiếm sản phẩm bản địa.
3. Kênh bán hàng (Channels)
- Bán trực tiếp tại xưởng, hội chợ làng nghề.
- Qua người quen, đặt hàng qua điện thoại.
4. Quan hệ khách hàng (Customer Relationships)
- Giao tiếp cá nhân, thân thiện.
- Truyền miệng, giới thiệu qua cộng đồng làng nghề.
5. Nguồn doanh thu (Revenue Streams)
- Bán các sản phẩm mây tre đan: giỏ, khay, đồ trang trí, vật dụng gia đình.
6. Nguồn lực chính (Key Resources)
- Nghệ nhân, thợ lành nghề.
- Nguồn nguyên liệu mây, tre tự nhiên.
- Công cụ thủ công truyền thống.
7. Hoạt động chính (Key Activities)
- Thu mua nguyên liệu – xử lý – đan lát – hoàn thiện – bán hàng.
8. Đối tác chính (Key Partners)
- Nhà cung cấp mây tre, thương lái, các hội chợ, tổ chức xúc tiến thương mại.
9. Cơ cấu chi phí (Cost Structure)
- Nguyên liệu, nhân công, bảo trì công cụ, chi phí vận chuyển.
2. Số hóa là gì?
Số hóa là bước đầu của chuyển đổi số – không đơn thuần là đưa mọi thứ lên mạng mà là biến mọi hoạt động, thông tin, dữ liệu trở nên đo lường, lưu trữ và phân tích được.
Ví dụ số hóa trong làng nghề mây tre đan:
- Ghi chép chi tiết quy trình đan lát, mẫu mã, thời gian hoàn thành từng sản phẩm.
- Số hóa quy trình sản xuất: từ nhập nguyên liệu, xử lý, đan, đóng gói, giao hàng.
- Quản lý tồn kho nguyên liệu, sản phẩm, lịch sử đơn hàng bằng Excel hoặc phần mềm đơn giản.
- Lưu trữ thông tin khách hàng: tên, địa chỉ, sản phẩm đã mua, phản hồi.
Lưu ý: Số hóa có thể bắt đầu bằng sổ tay, bảng tính, chưa cần phần mềm phức tạp, chỉ cần có hệ thống và định lượng.
3. Ứng dụng công nghệ số – Khi dữ liệu trở thành tài sản số
Sau khi số hóa, bước tiếp theo là đưa dữ liệu vào phần mềm hoặc ứng dụng để khai thác tối đa giá trị:
- Thông tin khách hàng được lưu trữ trên CRM.
- Quy trình sản xuất, giao hàng được quản lý qua phần mềm workflow/checklist.
- Quản lý nguyên vật liệu, tồn kho bằng phần mềm quản lý kho.
- Lịch sử đơn hàng liên kết với hệ thống marketing, tự động nhắc nhở khách hàng, gửi ưu đãi.
Quan trọng: Để đồng bộ dữ liệu, cần cân nhắc các nền tảng phù hợp, tránh phụ thuộc vào thao tác thủ công hoặc phải có thêm người trung gian.
4. Chuyển đổi số – Khi mô hình kinh doanh thay đổi
Nhờ dữ liệu và công nghệ, xưởng mây tre đan có thể phát triển theo nhiều hướng mới:
- Mở rộng sản phẩm: Sản xuất thêm các dòng sản phẩm mới như nội thất, đồ trang trí hiện đại, quà tặng doanh nghiệp.
- Xây dựng marketplace: Tạo nền tảng trực tuyến cho nhiều nghệ nhân cùng bán sản phẩm, xưởng trở thành đơn vị quản lý nền tảng và dữ liệu khách hàng.
- Nhân bản – Nhượng quyền: Khi quy trình, mẫu mã, thương hiệu đã số hóa, dễ dàng nhượng quyền hoặc cấp phép cho các xưởng khác sản xuất theo tiêu chuẩn.
- Trở thành nền tảng kết nối – Digital Only: Chỉ kết nối nghệ nhân với khách hàng, không trực tiếp sản xuất mà thu phí dịch vụ, hoa hồng từ các giao dịch thành công.
5. Các cấp độ chuyển đổi số
| Cấp độ | Đặc điểm |
|---|---|
| Digital by Default | Số hóa dữ liệu, tối ưu quản lý nhưng sản phẩm vẫn truyền thống |
| Digital First | Ưu tiên kênh online, vẫn giữ hoạt động offline |
| Digital by Design | Doanh nghiệp sinh ra đã là số, mọi hoạt động thiết kế cho môi trường số |
| Digital Only | Không còn sản phẩm vật lý, giá trị nằm ở nền tảng kỹ thuật số |
6. Doanh nghiệp cần làm gì ngay bây giờ?
- Nhận thức đúng: Đừng chạy theo phần mềm, hãy tìm hiểu tổng thể với chuyên gia chiến lược.
- Tư duy đúng: Không có bản thiết kế tổng thể mà đã mua công cụ là sai lầm lớn.
- Hành động đúng: Công nghệ chỉ là công cụ, cần học hỏi, thay đổi tư duy và văn hóa tổ chức.
- Mục tiêu đúng: Đừng kỳ vọng “số hóa là ra tiền ngay”, mục tiêu là xây dựng nền tảng cho tương lai.
- Trọng tâm đúng: Mỗi giai đoạn cần KPI khác nhau, không thể làm tất cả cùng lúc.
- Chiến lược đúng: Cần sự hài hòa giữa chiến lược, truyền thông và đầu tư, giống như một đội bóng phải cân bằng các tuyến.
7. Kết luận
Chuyển đổi số với làng nghề mây tre đan không chỉ là chuyện “lên mạng bán hàng”, mà là thay đổi tư duy, cách quản lý, vận hành và xây dựng mô hình kinh doanh mới phù hợp với thời đại. Hãy bắt đầu bằng nhận thức, tư duy và chiến lược tổng thể trước khi hành động – giống như quy hoạch một khu đô thị, cần nhìn xa, tính kỹ và phù hợp với điều kiện thực tế của doanh nghiệp.
(Dựa theo ý tưởng bài viết Facebook Trần Đức Lợi)
